Ký sự: Đêm Dublin uống ly Guinness và nghe sự tích khởi nghiệp bằng bia

Bia Guinness có huy hiệu là chiếc hạc cầm màu vàng (quốc huy Ireland) trên nền đen…như màu bia.

Nguyễn Giang viết sau chuyến thăm Dublin 02/2025:

Tôi thăm Ireland lần đầu sau hơn 20 năm sống ở…đảo Anh ngay bên cạnh, quả là quá muộn.

Nhưng chuyến du xuân cùng team làm báo của Viet News UK được mời sang dự Tết của các bạn bè ở Dublin là dịp quý để biết thêm ít nhiều về bà con ta, và về nước Ireland, nay vẫn thuộc EU.

Tới Dublin, ‘đất phát tích’ của dòng bia Guinness nổi tiếng mà không thử một vại thì thật là có lỗi.

Nhưng lịch làm việc dày đặc, thời gian có hạn và trời mưa rả rích, mưa dài lê lại khiến việc ra Irish pub uống bia trở thành…bất khả. Dự tính đi thăm xương bia Guiness danh tiếng cũng đành gác lại cho lần sau.

Vẫn biết mưa đem lại cho hòn đảo Xanh (The Green Island) những cánh đồng bằng phẳng được tưới tắm quanh năm, tốt vô cùng cho nghề nuôi cừu và tạo ra màu xanh lá rất đẹp cho lá cờ Ireland…nhưng gió tê người từ Đại Tây Dương thổi liên tiếp ở nhiệt độ 4-5 độ vào ban ngày khiến chúng tôi phải tính cách đi uống bia kiểu khác: đó là xuống ngay quán bar trong khách sạn.

Phải nói là sau Brexit nước Anh quê tôi khó khăn chồng chất khó khăn nhưng kinh tế Ireland thì bớt phụ thuộc vào Anh hơn nên lại vươn lên ngoạn mục. Khách sạn Crayton chỉ 4 sao nhưng phòng ốc khá chuẩn, dịch vụ ăn uống, xe cộ đều có vẻ sang hơn bên Anh.

Tại quán bar, tôi và nhà báo kiêm phóng viên ảnh Vũ Kim Thanh gọi hai ly Guinness loại classic ánh màu than nâu. Nhiệt độ bia khi tay chạm vào chiếc ly Tullip glass, hương thơm từ bia bốc lên, thấm vào một nhịp thở lúc nâng ly và khoảng khắc một phần nghìn giây khi bia chạm môi là ba ‘bench mark’ cho dân sành điệu nhận biết tức khắc ly bia có đáng uống hay không. Cả ba ‘tiêu chuẩn vàng’ đó đều đạt điểm 10/10 ở cuộc gặp mặt không hề ngẫu nhiên của chúng tôi với bia Guinness ở quê hương của nó.

Được phong là ‘bia biểu tượng’ của dân tộc Irish, Guinness có huy hiệu in mọi chỗ là chiếc hạc cầm màu vàng (quốc huy Ireland) trên nền đen…như màu bia.

Niềm vui của người uống tăng lên dần theo độ cồn không quá cao như bia thầy tu Trappist monk ở Vương quốc Bỉ (8-12% ABV) mà chỉ hiền lành ở 4,2 độ như tính cách của người Ireland…E hèm,,,so với dân English khu nhà tôi.

Tác giả Nguyễn Giang (trái) và đồng nghiệp Vũ Kim Thanh bên quầy bar và ly bia Guinness

Arthur Guinness ‘nấu bia và làm từ thiện’

Nhâm nhi bia là chuyện của người uống nên xin chia sẻ với các bạn ở nơi khác chuyện khởi nghiệp của người tạo ra truyền thống bia đen Guinness.

Sử sách ngành bia chép rằng Arthur Guinness sinh năm 1725 gần Celbridge, hạt Kildare. Cha của anh, Richard Guinness, là quản gia cho điền sản của Ngài Arthur Price, Tổng Giám mục Cashel. Xin nhắc thời xưa ở châu Âu, giới tăng lữ rất giàu có, thường là quý tộc hoặc điền chủ…kiêm việc chăm sóc phần hồn cho con dân các vương quốc. Hồi đó Ireland thuộc Đế quốc Anh nên các chức giám mục còn là vị trí cao trong hệ thống chính quyền-thần quyền (vua Anh là người đứng đầu giáo hội Anh giáo, còn bên Công giáo (Catholicism) ở Ireland thì các dòng tu thần phục Giáo hoàng La Mã).

Cậu bé Arthur được đặt tên theo vị tổng giám mục và khi mất, ngài ghi lại trong di chúc một khoản thừa kế 100 bảng cho chàng thanh niên. Khoản tiền đó được Arthur bỏ rađể thành lập một nhà máy bia nhỏ tại Leixlip và chỉ bốn năm sau anh đã tới thủ đô Dublin, ký hợp đồng thuê mua lại một nhà máy bia cũ tại St. James’s Gate.

Năm đó (1759), Arthur Guinness mới chỉ 34 tuổi nhưng đã quyết tâm chưng cất cho ra loại bia porter của chính mình. Sau khi thử nấu các loại ale đều tương đối được người tiêu dùng đón nhận, sang thập niên 1770, ông bắt đầu sản xuất một loại bia Anh mới, porter. Năm 1796, lô hàng xuất khẩu Guinness đầu tiên rời cảng Dublin trên tàu sang đảo Anh và sau đó lan tỏa ra thị trường toàn cầu. Porter của Arthur thành công đến mức, vào năm 1799, ông đã quyết định chỉ tập trung vào loại bia mà chúng ta biết hiện nay.

Sau Brexit Anh ra khỏi EU nhưng Cộng hòa Ireland vẫn là thành viên: Cờ Dublin, cờ Ireland và cờ EU

Bia West India Porter lần đầu sản xuất vào năm 1801 được chưng cất theo cách giữ được hương vị (không bị hóa dấm) trong các chuyến đi biển dài ở thời chưa có tủ lạnh trên tàu thuyền sang các xứ nóng. Giải pháp là người ta tăng lượng hoa bia khi ủ men và nấu ra bia có nồng độ cồn cao hơn. Cần nhắc rằng porter là loại bia trong khẩu phần ăn của lính thủy Anh và hàng triệu thùng bia của các nhà sản xuất khác nhau đã cung ứng cho Hải quân Anh trên khắp thế giới. Cái tên Indian Pale Ale nổi tiếng có xuất xứ từ lịch sử bia được chuyển sang Ấn Độ cho lính Anh đồn trú, chứ không phải bia do người Ấn làm ra (các đạo của Ấn Độ phần lớn cấm bia rượu).

Năm 1822, lô hàng đầu tiên sang Tân Thế giới của lò bia Guinness cập bến Barbados. Từ đó, West India Porter đã phát triển qua các năm, thay đổi công thức để trở thành Guinness Foreign Extra Stout vào năm 1849.

Guinness Foreign Extra Stout vẫn là biến thể phổ biến nhất của Guinness ở châu Á, châu Phi và Caribbean cho đến ngày nay. Tới cuối thế kỷ 19 xưởng bia St. James’s Gate, Dublin đã trở thành nhà máy bia lớn nhất thế giới.

Ngày nay Guiness có hơn chừng 10 loại bia, từ thứ khá nặng (Guinness Special Export 8%, Guinness Foreign Extra Stout 7.5%) cho tới loại không cồn Guinness 0.0, để phục vụ các loại khách khác nhau.

Giá trị kinh tế của bia Guinness cho CH Ireland thì khỏi phải bàn. Nghề bia với các nhãn hiệu khác nhau gồm Guinness đem lại cho quốc gia 5,2 triệu dân tiền tỷ, cụ thể là 1,7 tỷ euro mỗi năm. Nhưng riêng các điểm du lịch của nhà bia Guinness có tới 18 triệu du khách thăm hàng năm, đem lại 360 triệu euro cho nền kinh tế địa phương vùng Dublin và phụ cận. Cần nói thêm là Arthur Guinness (1725-1803), sau khi trở nên giàu có đã là nhà từ thiện nổi tiếng, đóng góp rất nhiều cho việc xây dựng các công trình, cơ sở văn hóa Ireland như Đại học Trinity College Dublin (nơi ông là Hiệu trưởng), Giáo đường Thánh Patrick, các bệnh viện ở Dublin hospitals. Gia tộc Guinness cũng hiến tặng đất để xây ĐH Quốc gia Ireland (NUI) và công viên Thánh Stephen’s Green.

Hương vị Irish hay…Vietnamese?

Sang ngày thứ Hai 10/02, trước khi về London, chúng tôi có dịp qua thăm hai trong ba công trình đó: Đại học Trinity College Dublin và Giáo đường mang tên vị Thánh bảo trợ cho dân tộc Ireland.

Nhưng câu chuyện về bia Guinness của tối thứ Bảy có một…bước ngoặt thú vị. Đó là khi vừa hết cốc bia ở hotel, chúng tôi được các đồng hương gọi tới thăm chùa Minh Tâm, rồi về nhà một Việt Kiều dự tiệc và ca hát…trước chương trình thật vào trưa Chủ Nhật 09/02.

Bước vào căn nhà ấm cúng mùi cơm mới, bếp thơm mùi thịt vịt, đỏ rực sushi trên bàn ăn, chúng tôi thấy danh ca Chế Linh và nhiều bè bạn người Việt, cả Nam và Bắc…với những chai bia Guinness nhỏ thó, trademark đen vàng đặ trưng. Hóa ra bà con ta, dù là dân Dublin ở lâu đã mọc rễ hay là người từ phương trời xa mới đáp xuống, đều ưa loại bia này.

Chúng tôi uống Guinness, ăn đồ châu Á, và nói các chuyện xưa, chuyện nay với bác Chế Linh, với các ca sĩ trẻ từ Mỹ tới. Rồi Guinness trong tay, chúng tôi túm tụm trong căn nhà không quá to để nghe họ rehearsal ca nhạc tại gia.

Bên ngoài là một đêm đảo Ireland được gió và mưa hân hạnh tới thăm. Mưa lất phất như một lần nào đó hồi đã rất xa đi xe đạp qua Ngõ Trạm, qua dốc Hàng Than của Hà Nội một tối giáp Tết. Trời Ireland lạnh căm căm, phải trùm khăn ngang miệng lúc ra về mà vị bia ở thật ngọt thật bùi.