London lập vùng phát thải siêu thấp ULEZ để làm sạch không khí ra sao?
Từ năm 2013, thủ đô London của Anh đã bắt đầu nghiên cứu sáng kiến lập Vùng Giới Hạn Phát Thải Rất Thấp (Ultra Low Emission Zone – ULEZ) để hạn chế các loại xe chạy xăng và dầu diesel không đáp ứng tiêu chuẩn nâng cao về xả thải ra môi trường.
Sau nhiều vấn đề chính trị, ULEZ được áp dụng ban đầu cho khu vực nội đô London, và nay đã bao trùm 30 quận (borought) của cả vùng Đại đô thị Greater London.
Tính đến này, ULEZ là khu vực có biển báo rõ ràng và người lái xe đi vào trong khu vực đó phải trả phí hàng ngày 12,50 bảng Anh nếu điều khiển các phương tiện không đáp ứng tiêu chuẩn khí thải của ULEZ.
Hầu hết các xe chạy xăng dưới 16 năm tuổi và xe chạy dầu dưới 6 năm tuổi đều nên đáp ứng các tiêu chuẩn này.
ULEZ hoạt động 24 giờ mỗi ngày, hàng ngày, trừ ngày Giáng Sinh.
Lịch sử hình thành và vấn đề pháp lý
Trên thực tế, trước khi có vùng ULEZ, London đã lập vùng LEZ (Low Emission Zone-Vùng phát thải thấp) lần đầu tiên tại Vương quốc Anh vào năm 2008.
Đây là bước đi cụ thể hơn nhắm tới mục tiêu làm trong sạch không khí.
Năm 2003, London đã áp dụng Phí Gây ùn tắc Giao thông (Congestion Charge-C Charge Zone) với hai mục tiêu: trực tiếp giảm bớt lưu lượng giao thông bằng xe hơi, khuyến khích người dân dùng phương tiện công cộng, và gián tiếp giảm ô nhiễm không khí do xe hơi xả thải.
LEZ và C-Charge Zone chỉ áp dụng ở các khu vực nội đô.
Ban đầu, ULEZ chỉ là LEZ mở rộng, và chỉ áp dụng cho các phương tiện chạy dầu lớn, vận hành thương mại như xe buýt, xe tải và xe khách, với mức phí từ 100 đến 300 bảng mỗi ngày cho các phương tiện không tuân thủ tiêu chuẩn.
Dự án ULEZ với toàn bộ các loại xe gồm xe hơi cá nhân được đề xuất vào năm 2013 bởi đô trưởng (mayor of London) thời đó, ông Boris Johnson (đảng Bảo thủ), với hy vọng sẽ đi vào hoạt động vào năm 2020.
Dự kiến này nằm ngoài nhiệm kỳ của ông Johnson (người sau lên làm Thủ tướng Anh), và vào thời điểm đó ông chưa tuyên bố có tranh cử chức đô trưởng nhiệm kỳ thứ ba hay không.
Tuy nhiên, ULEZ đã được thực hiện bởi người kế nhiệm của ông, Sadiq Khan (đảng Lao động) vào tháng 4 năm 2019, ban đầu bao gồm cùng khu vực trung tâm London như phí tắc nghẽn.
Dự án ULEZ của ông Khan còn bao gồm kế hoạch mở rộng khu vực lên tới và bao gồm cả đường Nord và South Circular vào khoảng những năm 2019 đến 2021.
Ban đầu ULEZ chỉ áp dụng cho khu vực nhỏ ở trung tâm London. Việc mở rộng vào ngày 29 tháng 8 năm 2023 để bao phủ tất cả các quận của London đã gây phản đối từ các tài xế ở ngoại ô London, và trở thành một vấn đề chính trong chiến dịch tranh cử bổ sung tại Uxbridge và South Ruislip.
Vụ mở rộng này cũng đã bị kiện tại Tòa án Hiến pháp, nhưng cuối cùng được phán quyết là hợp pháp.
Trước khi mở rộng, tất cả các khu vực trong vành đai đường Nord và South Circular đều nằm trong phạm vi của ULEZ, tuy nhiên nhiều quận ngoại ô London không bị ảnh hưởng. Từ ngày 29 tháng 8 năm 2023, tất cả 32 quận của London đều nằm trong phạm vi, tương đương với khu vực trong vòng tròn M25.
London gần đây cũng cho vào chạy đội xe bus dùng động cơ hydrogen (hiện có 20 chiếc) nhưng sẽ thay toàn bộ các xe bus bằng loại không phát thải CO2 này vào năm 2030.
Tác dụng thực tiễn tới đâu?
Trong các nghiên cứu về tác động của chính sách ULEZ cho đến nay, các đánh giá khá đa dạng.
Một nghiên cứu năm 2019 về ảnh hưởng ban đầu của vùng trung tâm London ban đầu nhận thấy giảm ô nhiễm nhỏ nhưng phổ biến. Một nghiên cứu khác cho thấy trong năm đầu hoạt động, mức oxit nitơ trong khu vực đã giảm 20%, trong khi tại Greater London, mức giảm là 15%.
Trong khi một số báo cáo cho thấy chất lượng không khí ở London nằm trong số tốt nhất châu Âu, theo số liệu 2023-2024u, thì những báo cáo khác lại cho rằng chất lượng không khí ở thủ đô Anh chưa tốt bằng các thành phố như Zurich, Copenhagen, Vienna, Stockholm và Berlin, vốn đã đạt hoặc dự kiến sẽ đạt tiêu chuẩn chất lượng không khí (air quality) của EU.
Nguồn: https://www.instituteforgovernment.org.uk/explainer/ulez
